PSIHOLOŠKI OPORAVAK – preokreni situaciju na terenu i pobedi!!

U raznim sportovima takmičenja su pravilima određena tako da, između poena koji se osvajaju, postoji pauza, koja će svojim postojanjem jedno sportsko takmičenje, podeliti na veše povezanih celina.

Pauze koje u takmičenju nastaju imaju više ciljeva i svrhe.

Ranije je pauza (vreme između delova utakmica) korišćena da bi se igrači odmorili od prethodnog napora i pripremili za novi napor.

Danas, kada je tehnologija treninga toliko napredovala da kondicioni aspekti više nisu tajna za trenere, pauze se najviše koriste za psihološki uticaj na ekipu koji je tokom njihovog trajanja moguće ostvariti.

U pauzama sportista ima zadatak da održi visok nivo postignuća takmičenja koji je do pauze ostvario ili da se psihološki oporavi od neuspelih pokušaja i rezultata i takmičenje nastavi na visokom nivou do pobede ili ostvaraivanja vrhunskog rezultata.

Psihološki oporavak može biti individualni i timski!

U pojedinačnim sportovima sportista sam učestvuje u takmičenju i od njega samog zavisi rezultat i postignuće, pa je i psihološki oporavak, u pauzama nadmetanja, zadatak samog sportiste i njegovog trenera (ako je pravilima dozvoljeno).

U ekipnim sportovima imamo individualni i timski psihološki oporavak, koji su međusobno povezani i moraju biti usklađeni da bi ekipa preokrenula tok takmičenja i došla do pobede, pozitivnog rezultata.

ODBOJKA je jedan od sportova gde je brzina psihološkog oporavka veoma značaja, obzirom na brzinu odigravanja poena, kao i na brzinu igre na terenu.

U kontekstu najave NOVIH PRAVILA (smanjenja broja poena u setu na 21, smanjenju vremena između poena, smanjenju broja tajm auta,....) psihološki oporavak igra još veću ulogu u modernoj odbojkaškoj igri.

Još pre nekoliko dasetina godina istraživači su indetifikovali psihološki oporavak u pauzama sportskog nadmetanja, i u ispitivanjima i istraživanjima (Džim Loehr) su idetifikovali četiri međusobno povezanih faza psihološkog oporavka:

1. Faza pozitivnog fizičkog odgovora
2. Faza relaksacije
3. Faza mentalne pripreme
4. Faza rituala

Istraživanja su pokazala da je za prolazak kroz sve ove faze i potpuni psihološki oporavak, kod vrhunskih dobro utreniranih sportista, dovoljno i 10-20 sekundi.

U nadmetanju dve ekipe i u ODBOJCI postignuće u ostvarivanju pobede zavisi od psihološke stabilnosti ekipe i  uspešnosti ekipe da maksimalno iskoristi svoje tehničko-taktičke sposobnosti i slabosti protivničke ekipe. Svaki igrač treba da individualo poznaje i sprovodi veštinu psihološkog oporavka, a u kontekstu timskog oporavka takođe se mogu prepoznati ove faze.

U odbojci, tokom igre, postoje pauze koje su deo toka odbojkaškog meča ili tajmaut kao mogućnest ekipe (trenera), a u kojim sportisti i ekipa koriste psihološki oporavak da bi promenili tok igre i rezultat.

PAUZA IZMEĐU POENA:

IZGUBLJEN POEN – psihološki oporavak, faze:

1. POZITIVAN FIZIČKI ODGOVOR – Timski pozdrav koji odražava zajedništvo. Često se tada može čuti da jedan igrač preuzima odgovornost za grešku-izgubljen poen rečima „moja greška“ ili lider ekipe ili kapiten izgovara reči „Dobro je, zaboravi, nema veze, IDEMO DALJE!Ajmo sada da uzmemo poen!“ To pomaže ekipi, svim sportistima na terenu, da „brišu“ iz glave negativnu situaciju, a nakog tog „brisanja-zaboravljanja“ potrebno je da svaki igrač zamisli svoju uspešnu situaciju na terenu u kojoj treba da se nađe, npr: primač i libero da dobro primi servis, dizač da dobro oceni situaciju i doda loptu napadaču za ostvarivanje poena, napadač da uspešno izvrši napad i osvoju poen,....itd.

2. RELAKSACIJA –U ovoj fazi igrač zauzima stav samouverenog sportiste, odlučnog sportiste, uzdignute glave, ispravljenih leđa poravnjanih ramena, sa rukama opuštenim pored tela. Obično se nalaze na svojoj početnoj poziciji u rotaciji.

3. MENTALNA PRIPREMA – slika naredne sportske situacije u kojoj sportista ostvaruje svoju maksimalnu sportsku uspešnost. Svaki sportista se sprema i zamišlja situaciju u kojoj uspešno izvršava svoju ulogu.

4. RITUAL – je završna faza u kojoj sportista vrši sebi svojstvene pokrete koji ga dovode u maksimalno stanje pripravnosti za narednu sportsku situaciju (individualni pokreti za svakog igrača)

OSVOJEN POEN – kontinuitet, faze:

1. POZITIVAN FIZIČKI ODGOVOR – Individualno i timsko radovanje i potvrda sportske uspešnosti – uzvik, stisnuta pesnica, timski pozdrav,.... (azijske ekipe trče u osmicama i međusobno se pozdravljaju).
   

FAZE 2,3 i 4. se ponavljaju uz veliku psihološku potvrdu prethodne uspešnosti-osvojenog poena.

TIME AUT – PAUZA IZMEĐU SETOVA

Jedna od vrlo značajnih pauza, koju je tokom utakmice moguće napraviti, je TAJM AUT koji, pravilima igre, može uzeti član ekipe (trener, igrač,….).

Korišćenje tajm auta predstavlja jedno od taktičkih sredstava, bilo da se koristi u cilju prekida nedovoljno dobre igre sopstvene ekipe ili prekida dobre serije protivnika. Tajm aut je sredstvo koje se koristi da se promeni momentum utakmice, odnosno da se primeni psihološki oporavk, a toga moraju biti svesni i treneri i igrači.

Tokom pauze, tajm auta ili pauze između setova, kada je tok igre nepovoljan po ekipu, treneri preuzimaju ulogu moderatora psihološkog oporavka. Instrukcije tokom tajmauta treba da se kreću po istim fazama i u smeru psihološkog oporavka ekipe.

Pomoćni treneri, statističar, …i drugo članovi ekipe koje se nalazi na klupi mogu imati uloge u tajmautu, sa ciljem da svojim instrukcijama pojedinim igračima, grupni ili celoj ekipi pomognu da ostvare psihološki oporavak i preokretanje situacije na terenu u pobedu.

1. POZITIVAN FIZIČKI ODGOVOR – instrukcije moraju da se odnose na to šta je potrebno uraditi na terenu u narednoj fazi igre, čime se brišu negativni aspekti prethodne faze igre.
2. RELAKSACIJA – instrukcijama igrače dovesti u stanje smirenosti i verovanja u sebe, njegovih sposobnosti na terenu i ostvarivanja situacija koje dovode do pobede.
3. MENTALNA PRIPREMA – instrukcije igračima na konkretne zadatke u narednim poenima u narednoj fazi utakmice.
4. RITUAL – je završna faza pozdrav ekipe pred izlazak na teren koja predstavlja zajedništvo i rešenost na preokretanje situacije i pobedu.
   

Izlaskom na teren svaki igrač individualno primenjuje psihološki oporavak i priprema se za nastavak igre.

IZMENA IGRAČA

Izmena igrača je taktički element kojim se vrši promena momentuma u igri:

• zamena igrača koji svojom igrom ne uspeva da odgovori postavljenim zadacima i ne uspeva da ostvari psihološki oporavak na terenu.

• ostvarivanje pauze u igri koja će ostvariti psihološki oporavak ekipe sa usmeravanjem MENTALNE PRIPREME na tačno određeni zadatak.

Primer 1: Izmena igrača na servisu – igrač koji ulazi mentalno se sprema da izvede najbolji servis i poremeti napad protivničke ekipe, ostali članovi ekipe mentalno se spremaju na odbranu (blokeri na blok ostali igrači na odbranu) i kontra napad.

Primer 2: Izmena igrača na bloku – igrač koji ulazi mentalno se sprema da izblokira naredni napad, server da izvede najbolji servis i poremeti napad protivničke ekipe, ostali članovi ekipe mentalno se spremaju na odbranu (blokeri na blok ostali igrači na odbranu) i kontranapad.

Primer 3: Izmena igrača na prijemu – igrač koji ulazi mentalno se sprema da izvrši dobar prijem, tom izmenom i ostali igrači na prijemu vrše mentalnu pripremu za dobar prijem, a ostali igrači da se nakon dobrog prijema izvrši efikasan napad i ostvari poen.

• Ostvarivanje pauze, remećenje psihološke stabilnosti protivničeke ekipe i time promene momentuma igre.

U tehnologiji treninga uz učenje taktičko-tehničkih elemenata potrebno je sportiste obučiti i kako da se psihološki oporave tokom meča-utakmice i da preokrenu situaciju do pobede.

Kako se metodološki sportisti uče taktičko-tehnički elementi tako se sportisti obučavaju psihološkom oporavku kroz faze koje su opisane. Ovo učenje treba biti sprovoedeno kroz teoretsko objašnjenje sportistima, kao i praktičnoj primeni u situacijama na treningu i utakmicama.